In de tentoonstelling 'Caravaggio-Bernini. Barok in Rome' staat de opkomst van de barok centraal. Maar wat zijn eigenlijk belangrijke dingen die je moet weten over de vroege barok?
10 dingen die je moet weten over de vroege barok
1. De belangrijkste taak van kustenaars was om emoties (‘affetti’) op te roepen
Kunstenaars verleidden hun publiek met kunstwerken waar veel emotie in zit. Hiermee wilden ze dezelfde emotie oproepen bij de kijker en de (vaak religieuze) boodschap beter binnen laten komen.
2. De barok ging grotendeels aan Nederland voorbij omdat het te katholiek was
In ons overwegend Protestantse land vond de barok nauwelijks weerklank. Het zou te bombastisch, dramatisch of overdadig zijn.
3. De naam barok werd eerst gebruikt om grillige wilde parels te omschrijven.
Pas in de late 18de eeuw wordt ‘barok’ ook als naam voor de kunststroming gebruikt die in Rome omstreeks 1600 ontstond en bijna heel Europa in de 17de eeuw in haar ban kreeg.
4. De vroege barok was ook van invloed op het werk van Rembrandt en zijn tijdgenoten
Ondanks het protestantisme dat overheerste in de Nederlanden zijn de werken van meesters zoals de schilders Rubens, Rembrandt en beeldhouwer Quellinus ondenkbaar zonder hun barokke vakbroeders.
5. Voor het eerst gaan schilders, beeldhouwers en architecten nauw samenwerken
Zo ontstonden zogenoemde totaalkunstwerken waarbij bouwkunst, beeldhouwkunst en schilderkunst één grootse, theatrale eenheid vormen.
6. De schilderkunst wordt veel naturalistischer en indringender
Caravaggio was de meester van clair-obscur (licht-donker effecten) en de dramatische vertelling. Hij is meester van de essentie, van het alledaagse naturalisme en van de indringende boodschap, direct gericht op een schokeffect bij de kijker.
7. Steen wordt voor het eerst echt tot leven gebracht
Bernini was de geniale alleskunner die de grenzen van de beeldhouwkunst tot het uiterste oprekte. Hij maakte het bijna schilderachtig, ‘levend’ en natuurlijker dan ooit. Bernini ontwierp ook gebouwen, fonteinen, meubels, toneeldecors, hij schilderde (vooral zichzelf) en schreef daarnaast gedichten en toneelstukken.
8. Bernini brandde zich aan gloeiende kolen om zijn eigen gepijnigde gezicht te kunnen bestuderen
Om de uiterlijke beweging bij pijn zo goed mogelijk weer te kunnen geven bestudeerde hij zijn eigen gezicht terwijl hij zichzelf brandde aan gloeiende kolen. Hoe ver zou jij gaan voor de kunst?
9. Rome is dé culturele plek to be in Europa aan het begin van de 17de eeuw
Vanuit heel Europa komen kunstenaars naar de Eeuwige stad. Ze worden aangetrokken door de resten van de Oudheid, het nieuwe elan van de katholieke kerk en de vernieuwende kunst van Caravaggio en Bernini.
10. Schoonheid kreeg een nieuwe betekenis: ook het lelijke en gruwelijke werd mooi gevonden.
De invloedrijke dichter Giambattista Marino noemde dat horror va col diletto, het gruwelijke en het aangename gaan samen.
