10 december 2019 - 9:00
Op 8 juli 2019 start het Rijksmuseum Operatie Nachtwacht, het grootste en meest veelzijdige onderzoeks- en restauratieproject van Rembrandts meesterwerk in de geschiedenis. Operatie Nachtwacht heeft tot doel het schilderij optimaal te behouden voor de toekomst. Het vindt plaats voor het oog van het publiek in een speciaal hiervoor ontworpen glazen ruimte.
Niet eerder werd een vergelijkbaar veelzijdig en diepgaand onderzoek naar de algehele staat van De Nachtwacht uitgevoerd. Hiervoor worden de nieuwste en meest geavanceerde onderzoekstechnieken ingezet: van digitale beeldtechnieken tot natuurwetenschappelijk en materiaal-technisch onderzoek, van computer science tot artificial intelligence. Het onderzoek, dat ongeveer een jaar duurt, zal leiden tot een beter begrip van de oorspronkelijke gedaante, de huidige staat van het schilderij en inzicht bieden in de vele veranderingen die De Nachtwacht in de afgelopen vier eeuwen onderging. Het behandelplan dat uit het onderzoek voortvloeit vormt vervolgens de basis voor de restauratie van het schilderij.
Operatie Nachtwacht is vanaf 8 juli ook online te volgen via rijksmuseum.nl/nachtwacht
Het onderzoek richt zich onder meer op vragen met betrekking tot de oorspronkelijke opdracht, Rembrandts materialen en schildertechniek, de impact van eerdere behandelingen en latere ingrepen en naar de veroudering, degradatie en toekomst van het schilderij. De nieuwste en meest geavanceerde onderzoeks-methoden en -technieken worden ingezet: van kunsthistorisch en archiefonderzoek tot natuurwetenschappelijk en materiaal-technisch onderzoek, en van computer science tot artificial intelligence. Tijdens de onderzoeksfase is De Nachtwacht uit zijn lijst en op een speciaal ontworpen ezel geplaatst. Met behulp van twee schaarliften (platform-liften) is het mogelijk het hele doek te onderzoeken.
Voor het onderzoek, wordt onder meer gebruik gemaakt van hoge resolutie fotografie en meerdere geavanceerde beeldtechnieken zoals macro-röntgenfluorescentiescanning, en hyperspectrale imaging, oftewel infrared reflectance imaging spectroscopy (RIS), om de staat van het schilderij minutieus in kaart brengen.
Met de macro-röntgenfluorescentiescanner (macro-XRF scanner) wordt De Nachtwacht millimeter voor millimeter gescand. Deze scanner maakt gebruik van röntgenstraling waarbij de verschillende chemische elementen in de verf worden geanalyseerd, zoals calcium, ijzer, kalium en kobalt. Daaruit kunnen de gebruikte pigmenten worden afgelezen. De macro-XRF scans kunnen ook onderliggende wijzigingen tonen, waarmee het schilderproces van Rembrandt inzichtelijk kan worden gemaakt. Om De Nachtwacht volledig in beeld te brengen zijn 56 scans nodig, waarbij één scan 24 uur duurt.
In totaal worden ruim 12.500 foto’s gemaakt op extreem hoge resolutie, van 180 tot 5 micrometer, oftewel een duizendste deel van een millimeter. Nog nooit eerder is zo’n groot schilderij op zo’n hoge resolutie gefotografeerd. Op deze manier kunnen details die je normaal niet met het blote oog kunt zien, zoals pigmentkorrels, in beeld worden gebracht. Hiervoor is een dynamisch imaging frame ontworpen, waarop de verschillende camera’s en lampen kunnen worden bevestigd.
In het Rijksmuseum is veel ervaring en kennis opgedaan met het restaureren van schilderijen van Rembrandt. In 2018 werd de restauratie van Rembrandts Marten & Oopjen afgerond. Het onderzoeksteam dat aan De Nachtwacht werkt bestaat uit meer dan 20 natuurwetenschappers, conservatoren, restauratoren en fotografen van het Rijksmuseum. Voor het onderzoek werkt het Rijksmuseum nauw samen met musea en universiteiten in binnen- en buitenland, onder wie de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE), Technische Universiteit Delft (TU Delft), Universiteit van Amsterdam (UvA), Amsterdam Universitair Medische Centra (AUMC), Universiteit Antwerpen (UA) en National Gallery of Art, Washington DC. Ook wordt gebruik gemaakt van de expertise van kleurspecialisten van AkzoNobel.
Operatie Nachtwacht is voor iedereen te volgen en vindt plaats in een glazen ruimte met bijzonder helder glas, ontworpen door de Franse architect Jean Michel Wilmotte.
AkzoNobel is hoofdsponsor van Operatie Nachtwacht.
Operatie Nachtwacht wordt mogelijk gemaakt door The Bennink Foundation, C.L. de Carvalho-Heineken, PACCAR Foundation, Piet van der Slikke & Sandra Swelheim, American Express Foundation, Familie De Rooij, Het AutoBinck Fonds, Segula Technologies, Dina & Kjell Johnsen, Familie D. Ermia, Familie M. van Poecke, Bruker Nano Analytics, Henry M. Holterman Fonds, Irma Theodora Fonds, Luca Fonds, Piek-den Hartog Fonds, Stichting Zabawas, Cevat Fonds, Johanna Kast-Michel Fonds, Marjorie & Jeffrey A. Rosen, Stichting Thurkowfonds en het Nachtwacht Fonds.
Dankzij bijdragen van het Ministerie Onderwijs, Cultuur & Wetenschap, de Gemeente Amsterdam, het Amsterdam Museum, founder Philips en hoofdsponsoren BankGiro Loterij, ING en KPN kunnen jaarlijks ruim 2 miljoen mensen het Rijksmuseum en De Nachtwacht bezoeken.
Rembrandt van Rijn (1606-1669)
De Nachtwacht, 1642
olieverf op doek
Rijksmuseum, bruikleen van de gemeente Amsterdam
