De vijf prentenkabinetten op elke verdieping van het Rijksmuseum zijn opnieuw ingericht. Deze keer met diertekeningen uit de rijke collectie van het Rijksprentenkabinet.
De presentatie sluit aan bij de tentoonstelling Frans Post. Dieren in Brazilië die vanaf 7 oktober in de Philipsvleugel is te zien. Deze Haarlemse kunstenaar reisde in 1636 af naar Brazilië om het landschap en de inheemse flora en fauna weer te geven. Hij maakte er tekeningen van allerlei Braziliaanse dieren, waaronder miereneters, capibara’s, gordeldieren en apen. Zijn dierstudies, die onlangs werden ontdekt in het Noord-Hollands Archief te Haarlem, worden voor het eerst getoond samen met de Braziliaanse landschapschilderijen van de kunstenaar en opgezette dieren uit Naturalis Biodiversity Center in Leiden.
Frans Post verkeerde in een uitzonderlijk positie. Hij kon de voor hem exotische dieren in Brazilië naar het leven bestuderen. Minder avontuurlijke kunstenaars maakten dankzij de verhalen van ontdekkingsreizigers en kooplieden van de VOC en WIC kennis met de inheemse flora en fauna van verre oorden. Daarnaast werden nieuw ontdekte diersoorten – indien ze de lange reis op zee overleefden – in menagerieën van Europese vorsten en koningen ondergebracht.
Sommige kunstenaars kregen de mogelijkheid ze daar in levenden lijve te bestuderen en na te tekenen. Zo tekende de Haarlemse kunstenaar Hendrick Goltzius aan het einde van de 16de eeuw een resusaap, herkenbaar aan zijn roze gezicht omlijst met haar. Het beestje was waarschijnlijk meegenomen door een koopman vanuit Azië, waar de aap inheems is. Ook Rembrandt tekende naar levende exotische dieren als de gelegenheid zich aanbood. Zo moet hij in de tweede helft van de 17de eeuw een echte leeuw hebben gezien. Zonder aarzeling en met vlotte lijnen zette de kunstenaar het dier op papier, net op tijd voordat de leeuw zou gaan bewegen.
Niet alleen exotische dieren, maar ook koeien, paarden, varkens en honden waren in de 17de eeuw geliefde studieobjecten bij kunstenaars. In de Nederlanden groeide deze liefde zelfs uit tot een speciaal genre: het veestuk. De grootste Nederlandse veeschilder was Paulus Potter, van wie het Rijksmuseum een aantal bijzondere werken op papier toont. Hij bestudeerde de koeien in de wei, maar maakte ook handig gebruik van gebeeldhouwde of gegoten diermodellen, die hij vanuit verschillende gezichtspunten natekende.
In de achttiende eeuw groeide de wetenschappelijke interesse voor het dierenrijk. Bekende, maar vooral onbekende, exotische diersoorten werden systematisch beschreven en gecategoriseerd. Kunstenaars speelden in op de vraag van verzamelaars naar uitgewerkte bladen met uiteenlopende diersoorten. Daarbij gold: hoe bonter gekleurd, hoe beter. Zo werd de Dordtse Aert Schouman geprezen om zijn intense verfkleuren waarmee hij toekans, papagaaien en paradijsvogels tekende.
De presentaties in deze prentenkabinetten wisselen een aantal keer per jaar omdat werken op papier niet te lang aan licht kunnen worden blootgesteld. Dit biedt de kans om meer objecten uit de rijke prentenkunstcollectie van het Rijksmuseum aan bod te laten komen.
De presentatie Fantasie & werkelijkheid. Diertekeningen in het Rijksmuseum is van 15 september 2016 t/m 8 januari 2017 te zien in de verschillende prentenkabinetten op elke verdieping van het museum.
