De omgekeerde wereld, Pieter van der Borcht (I), naar Marten van Cleve (I), naar Antonie Wierix (II), ca. 1576 - 1608

Titel(s)

De omgekeerde wereld

Objecttype

• prent

Objectnummer

RP-P-2004-896

Catalogusreferentie

• New Hollstein Dutch A2
  Opmerking: appendix

Opschriften / Merken

• adres, recto, rechtsonder op zeis, gegraveerd: ‘Huberti excudit cum Privil. Regis Bus’
• onderschrift, recto linksonder in de marge, gegraveerd: ‘Nijt met Gheveijsthz wreet, hout de Weerelt verkeert / Trouwe en Liefde slaept onteert soo den Tijt wel leert’
• onderschrift, recto midden onder in de marge, gegraveerd: ‘Aequi nullus amor dubium Fraus impia mundum / Concutit,et solitas Dea Livida concipit ignes.’
• onderschrift, recto rechtsonder in de marge, gegraveerd: ‘Haijne et lypocrit Tyran, tiennent le Mo[n]de a rebous / Foy et Charité dort, tesmoin le Temps et nous tous.’
• verzamelaarsmerk, verso linksonder, gestempeld: Lugt 2228

Omschrijving

De prent toont een landschap waar op de achtergrond een boerderij door een groep soldaten wordt geplunderd. Op de voorgrond is een rebus afgebeeld die allegorisch commentaar geeft op de politieke situatie in de Nederlanden anno 1576-1579. De rebus moet van links naar rechts worden gelezen. Uiterst links staan de personificaties van Nijd (Nijt) en Oorlog (Wreet). Samen houden ze een enorme omgekeerde wereldbol vast. Een geit (met) die tussen hen in staat en een bidsnoer (Gheveijnst) vervolledigen de eerste zin: 'Nijt en Gheveijnst wreet hout de weerelt verkeert'. In het midden van de prent staat het teken van trouw (twee ineengeslagen handen), een eend (ende) en de slapende, naakte personificatie van Liefde (Liefde slaapt onteert). Deze zin leest als volgt: 'Trouwe en Liefde slaept onteert'. Tenslotte staan uiterst rechts een graszode (soo), een zolderdak (den) en de personificatie van Tijd (Tyt) die een boek openslaat met op de linkerpagina een deegrol (wel) en op de rechterpagina een ladder en de letter t (leert). De laatste zin leest 'soo den Tyt wel leert'.

Vervaardiger

• prentmaker: Pieter van der Borcht (I)
• naar tekening van: Marten van Cleve (I)
• naar prent van: Antonie Wierix (II)
• samensteller: Willem van Haecht (I)
• uitgever: Adriaen Huybrechts (I) (vermeld op object)

Plaats vervaardiging

Antwerpen (stad) (mogelijk)

Datering

ca. 1576 - 1608

Fysieke kenmerken

ets en gravure

Materiaal

• papier

Techniek

etsen / graveren (drukprocedé)

Afmetingen

plaatrand: hoogte 197 mm × breedte 278 mm

Wat

• 'mundus inversus', the reversed world, the topsy-turvy world, 'le monde bestourné'
• Envy; 'Invidia' (Ripa) ~ personification of one of the Seven Deadly Sins
• Father Time, man with wings and scythe
• Charity, 'Caritas'; 'Carità' (Ripa) ~ one of the Three Theological Virtues
• Cruelty, Ferocity; 'Crudeltà', 'Ferocità' (Ripa)
• Faithfulness, 'Bona Fide'
• plundering ~ soldiers
• rebus
• Tachtigjarige Oorlog

Credit line

• Schenking van de heer H. Leeflang, Amsterdam

Verwerving

schenking 2004

Copyright

Publiek domein

• Peeter van der Borcht : book illustrations, p. 102, p. 103 (afb.), cat.nr. A2
• C.P. Burger, 'De rebus van onze oude rederijkers', Het Boek 14 (1925), p. 145-192.