Titel(s)

Torenuurwerk afkomstig van de afgebroken Waterpoort te Gorinchem

Objecttype

• torenuurwerk

Objectnummer

BK-NM-11197

Omschrijving

Uurwerk met losse hamer, behorende bij een bronzen klok, afkomstig uit de toren van de afgebroken Waterpoort te Gorinchem. De klok is gedateerd: 1581. De becijfering op het grondrad van het gaand werk diende om het uurwerk op tijd te zetten. Deze getallen moesten in overeenstemming met de stand van de wijzer staan. Ten opzichte van een markering, of eventueel de ingrijping van het kleine tandwiel aan de bovenzijde kon men binnen de wijzer in de juiste stand zetten. De uurwijzer was wel niet zo nauwkeurig af te lezen, maar voor het slagwerk moest het wel nauwkeurig zijn. Door het anker uit het gangrad te schuiven kunnen de tandwielen vrij draaien en kan de wijzer op tijd gezet worden. Het kleine tandwiel aan de buitenzijde van het gaand werk heeft 12 tanden en gaat eenmaal in de 2 uur rond, dit is te zien aan de becijfering op het grondrad van het gaand werk, die geeft tweemaal 60 minuten. Op het grondrad zitten 2 nokken die het slagwerk aan de gang brengen. Hij slaat dus tweemaal per 2 uur. Ook aan de sluitschijf is te zien dat er geen halfuursslag is. Onder het tandwiel is de lagersteun voor de verticale as naar de wijzers hoger in de toren. Het tandwiel dat hierdoor aangedreven wordt moet 72 tanden bevatten (verhouding 1 : 6), zodat deze as eenmaal in de 12 uur ronddraait, gelijk aan de kleine en enige wijzer. Minuutwijzers zijn pas van aanzienlijk latere tijd. Indien het tandwiel minder tanden heeft zit er nog ergens een overbrenging met ongelijke tandwielen om er voor te zorgen dat de wijzer eenmaal in de 12 uur rond gaat.

Vervaardiger

• smid: anoniem

Plaats vervaardiging

Noordelijke Nederlanden

Datering

ca. 1585 - ca. 1615

Materiaal

• ijzer

Techniek

smeden

Afmetingen

hoogte 95 cm × breedte 110 cm × diepte 60 cm

Waar

• Waterpoort

Credit line

• Schenking van de gemeente Gorinchem

Verwerving

schenking 1898

Copyright

Publiek domein

Onderdelen

• Grondrad van het gaand werk van torenuurwerk (BK-NM-11197-1)
• Rad op as van het torenuurwerk (BK-NM-11197-2-A)
• Slinger van het torenuurwerk (BK-NM-11197-3)
• Rad op as van het torenuurwerk (BK-NM-11197-2-B)
• Rad op as van het torenuurwerk (BK-NM-11197-2-C)
• Rad op as van het torenuurwerk (BK-NM-11197-2-D)

Gerelateerd

• Luiklok