Gezicht op de Hogesluis langs de Amstel, Amsterdam, Jacob van Ruisdael, ca. 1663 John and Marine van Vlissingen Art FoundationJohn en Marine Fentener van Vlissingen brachten in vijftig jaar verzamelen een indrukwekkende collectie landschapstekeningen van Nederlandse en Vlaamse kunstenaars bijeen. Het Rijksmuseum toont een uitgebreide selectie van 115 topstukken uit deze collectie. De tekeningen reiken van Amsterdam en Utrecht tot populaire reisbestemmingen voor kunstenaars als Italië, Frankrijk, Engeland en exotische locaties zoals Noord- en Zuid-Afrika. Tot de hoogtepunten behoren de Amsterdamse landschappen van Rembrandt (1606-1669) en Jacob van Ruisdael (1628/29-1682).
Reislust
Nederlandse kunstenaars hadden altijd de reputatie fervente reizigers te zijn. Onder soms zware omstandigheden reisden ze gedurende de 16de,- 17de- en 18de-eeuw per paard, rammelende postkoets, trekschuit of te voet door de Nederlanden, naar Italië, Duitsland, Engeland of Frankrijk. Een enkeling waagde de reis naar exotischer oorden, zoals Malta of Noord-Afrika. Onderweg en eenmaal op de plaats van bestemming tekenden ze fanatiek het landschap. Voor hen die niet het geld, de lust of de moed hadden te beginnen aan zo’n onderneming bood het werk van andere kunstenaars of de eigen fantasie uitkomst. Nederlandse kunstenaars ontdekten het landschap zoals het zich aandiende en verbeelden dit in hun nuchter realistische beeldtaal. Voor het eerst vormde het landschap niet langer de achtergrond voor een gebeurtenis, maar beschouwden kunstenaars het landschap zelf als volwaardig onderwerp.
Rembrandt
Rembrandt van Rijn, Wal bij het Bolwerk naast de Sint Anthonispoort in Amsterdam, ca. 1640-1650. Uit de collecties van Nicolaes Flinck (1646-1723) en de hertogen van Chatsworth (1723-1987)Hoewel hij nooit Nederland verliet, trok ook Rembrandt erop uit en tekende veelvuldig in de omgeving van Amsterdam: een molen, een man op een bankje of het uitzicht slechts een paar minuten lopen van zijn huis. Vooral in zijn veertiger jaren raakte Rembrandt in de ban van het alledaagse Hollandse landschap. Gezichten op Amsterdam vormden ook een geliefd thema voor verzamelaars, zo behoorde de hier getoonde Rembrandttekening Wal bij het bolwerk naast de Sint Anthonispoort in Amsterdam (ca.1640-50) ooit toe aan een van de allereerste tekeningenverzamelaars. Andere hoogtepunten uit de tentoonstelling zijn de spectaculair gekleurde landschappen van Gerrit Battem (ca. 1636-1684), panorama’s van Willem van de Velde de Oude (1611-1693) en Willem Schellinks (1627-1678) een bosgezicht van Lucas van Uden (1595-ca. 1672), en de monumentale bladen met Italiaanse ruïnes van Josephus August Knip (1777-1847). Ook te zien is een groep stadsbeelden van Utrecht van de beroemde Atlas Munnicks van Cleeff.
Publicatie
Bij de tentoonstelling verschijnt een publicatie Home and Abroad: Dutch and Flemish Landscape Drawings from the John and Marine van Vlissingen Art Foundation. Eindredactie: Jane Shoaf Turner en Robert-Jan te Rijdt. Met bijdragen van Marleen Ram, Marijn Schapelhouman, Annemarie Stefes, Maud van Suylen, Hans Verbeek en Gerdien Wuestman. Te koop in de Rijksmuseumwinkel en via www.rijksmuseum.nl
