Bij de Provinciale Statenverkiezingen van 1935 veroverde de Nationaal Socialistische Beweging van Anton Mussert bijna acht procent van de stemmen. De NSB was de belangrijkste van de fascistische en nationaalsocialistische groeperingen in de jaren 30 van de 20ste eeuw in Nederland.
NSB
Schoon schip
De Nieuwe Mens. Henri van de Velde, ca. 1930-1939
Net als in de rest van Europa groeide de invloed van fascisme en nationaalsocialisme in Nederland als gevolg van een wereldwijde economische crisis. Na de instorting van de beurs van Wall Street in New York op 24 oktober 1929 steeg de werkloosheid ook hier schrikbarend. De Nederlandse regering hield vast aan strenge bezuinigingsmaatregelen en bleef een antwoord op de crisis schuldig. Zoals overal in West-Europa ontstonden ook in Nederland antidemocratische partijen aan de rechterzijde die de economische malaise wilden oplossen door schoon schip te maken met de traditionele politieke partijen en structuren, die zij ouderwets en machteloos vonden.
Het schilderij toont de ‘Nieuwe Mens’ die met een vlammend zwaard ten strijde trekt tegen de Verlichting, de democratie, het kapitalisme en het communisme.
Jeugdstorm
Velddag van de Jeugdstorm. Fotodienst NSB, ca. 1934-1943
Optocht van meisjes van de Jeugdstorm. Fotodienst NSB, 1942
Drie jongens van de Nationale Jeugdstorm. Associated Press, 1938
Optocht van de Nationale Jeugdstorm. Associated Press, 1938
‘Er dreunen trommels door het land, op mars met de Jeugdstorm mee.’ Dat waren de eerste regels van het lied van de Nationale Jeugdstorm, de jeugdorganisatie van de NSB. De beweging werd in 1934 opgericht naar het voorbeeld van de Duitse Hitlerjugend. De leden waren jongens en meisjes tussen de tien en achttien jaar. De Nationale Jeugdstorm bleef in de jaren 30 van de 20ste eeuw bescheiden van omvang, maar groeide tijdens de Duitse bezetting uit tot zo’n 16.000 leden in 1942.
Anton Mussert
Mussert op de Afsluitdijk. Fotodienst NSB, 1942
Inspectie door Anton Mussert. Fotodienst NSB, 1941
NSB-leider Anton Mussert liet zijn dienstreizen en inspecties graag vastleggen door de fotodienst van de NSB. Mussert was de ziel van de NSB en het succes van de beweging was vooral aan hem te danken. Toen de NSB vanaf 1936 steeds openlijker antisemitisch en pro-Duits werd, nam zijn aanhang af. Tijdens de Duitse bezetting leek zijn ster weer te rijzen, maar werkelijke macht kreeg hij niet. Meteen na de bevrijding op 7 mei 1945 werd Mussert in Den Haag gevangen genomen. Hij werd ter dood veroordeeld. Het vonnis werd op 7 mei 1946 voltrokken op de Waalsdorpervlakte.