Stilleven

Ongeveer 230 schilderijen in de Rijksmuseumcollectie zijn stillevens. Het leven staat letterlijk even stil in deze gearrangeerde uitstallingen van voorwerpen, waaronder schelpen, boeken, schedels of dode dieren, maar ook levende have: bloemen, insecten en soms een mens, hond of papegaai. Al in de 16de eeuw specialiseerden Vlaamse schilders zich in dit genre, zoals Jan Brueghel, die vaak meewerkte aan Rubens’ figuurstukken. Van hem heeft het museum prachtige bloemstillevens.

Binnen het stillevengenre ontwikkelden 17de-eeuwse schilders weer aparte specialismen. Zo schilderde Jan Davidsz. de Heem vooral bloemen en vruchten, getuige het uitbundige Festoen, en maakten Pieter Claesz. en Willem Heda graag opstellingen van voedsel, waaronder de ingetogen ‘ontbijtgens’. Sommige typen, zoals het vanitasstilleven, bevatten verwijzingen naar de vergankelijkheid van het leven en de materiële wereld. Dat is bijvoorbeeld te zien in Stilleven met doornuittrekker van Pieter Claesz. De zogenoemde emblematische stillevens leren de toeschouwer een wijze les, zoals het stilleven uit 1614 van Johannes Torrentius: een lofzang op de matigheid.