Terminologie
Taal verandert en dus kijken we kritisch naar het taalgebruik binnen het Rijksmuseum. Hier vind je een overzicht van de herziene termen.
Portret van de vergroeide tweeling…
anoniem
Siamese tweeling – De conditie van een aan elkaar vergroeide tweeling is vernoemd naar de 19de eeuwse tweeling Chang en Eng Bunker die als menselijk spektakel internationaal werden tentoongesteld in shows. Vergroeide tweelingen (conjoined twins) bestonden ook al voor deze beroemd geworden tweeling. Het is historisch gezien dus logisch om eerdere (en andere) tweelingen anders aan te duiden.
Allegorische titelpagina door Vader…
Bernard Picart
Exotisch – Is hier in deze Nederlandse prent een eurocentrische term die we liever niet meer gebruiken voor mensen uit verre landen. Als de geografische herkomst bekend is dan benoemen we die. Zo duiden we de twee personen in Aziatische kleding niet als exotisch maar als ‘mogelijk Perzen’.
Portret van Oruç en Hizir Reis…
Ignatius Lux
Barbarijse zeerovers / piraten – in de context van de vroegmoderne kaapvaart en het Mediterrane gebied, is de term ‘Barbarijse’ pejoratief en ‘zeerovers’ of ‘piraten’ juridisch gezien onjuist. We gebruiken ‘kapers’ in plaats van ‘zeerovers’ en ‘piraten’. Voor de juiste geografische aanduiding, zie ‘Barbarije’.
Titelpagina voor de Europische…
anoniem
Barbarije – we gebruiken ‘Maghreb’, ‘Noord-Afrika’ of de specifieke staat/stad (bijvoorbeeld ‘Tunis’, ‘Algiers’ of ‘Marokko’) in plaats van de pejoratieve term ‘Barbarije’. Indien het van belang is het concept ‘Barbarije’ te duiden, zetten we het tussen aanhalingstekens en geven we uitleg.
Schipbreuk van het oorlogsschip…
Simon Fokke
Christenslaaf – de samengestelde term ‘christenslaaf’ kan gebruikt worden, mits de term wordt uitgelegd in de beschrijving. De Europese bemanning van schepen werd soms gevangengenomen door Noord-Afrikaanse kapers en tot slaaf gemaakt. Dergelijke slaafgemaakten stonden bekend als 'christenslaven'.
Slachtoffers van de builenpest…
Simon Henri Thomassin
Galeislaaf – deze samengestelde term kan gebruikt worden, mits er in de beschrijving uitleg wordt gegeven. Doorgaans gaat het in onze collectie om islamitische galeislaven. Deze tot slaaf gemaakte mannen zijn als moslims te herkennen door het typerende kapsel (hoofd op een pluk na kaalgeschoren) dat zij verplicht waren te hebben.
Groep met kinderen met autisme in…
Roel Visser
Autist - het zelfstandig naamwoord heeft niet de voorkeur (door anderen dan de persoon). De voorkeurstermen zijn: 'autistisch persoon', 'iemand met/heeft autisme' of 'iemand met/heeft een autismespectrumstoornis (ASS)'. Sinds 2013 wordt de term 'aspergersyndroom' niet meer gebruikt.
Christus geneest een dove man die…
Jan Luyken
Dove – wordt niet meer als zelfstandig naamwoord gebruikt. Sommige dove mensen identificeren zichzelf als 'Doof'/'Dove', maar het is niet aan anderen om dit te bepalen.
Christus geneest de bezeten man die…
Meester van Antwerpen (I)
Stomme – had wisselende interpretaties door de tijd heen: eerst werd ‘stomheid’ gelijkgesteld aan doofheid, later betekende het dat iemand niet kon praten of non-verbaal communiceerde. In de 20e eeuw werd het vaker synoniem voor ‘vervelend’. 'Stomme' wordt nog wel gebruikt voor stil (bv. in: stomme film/letter).
Berglandschap van Sápmi (Lapland)…
Jan Luyken
Lappen – is de door Europeanen opgelegde term voor de ‘Sami’, zoals ze zichzelf noemen. Ook hanteren zij ‘Sápmi’ in plaats van ‘Lapland’.
Europees gezelschap voor ‘Langkat…
anoniem
Planter – is een misleidende term voor de leidinggevende functie(s) op de plantages en wordt vervangen door ‘plantage-eigenaar'.
Demonstratie voor…
Koen Wessing
Zigeuner – is in het algemeen aangepast naar ‘Roma en Sinti’. Gemeenschappen worden specifieker benoemd wanneer dit bekend is.
Vluchtende Inuit
Ludwig Gottlieb Portman
Eskimo – wordt als kwetsend ervaren door de bevolkingsgroep die het betreft. Daarom vervangen we deze term door het endoniem ‘Inuit’.
Portret van een Afro-Surinaams…
Augusta Curiel
Blank – wordt wanneer we over huidskleur spreken ‘wit’, de tegenhanger van ‘zwart’. Liever specificeren we met naam, beroep of nationaliteit.
Cartouche met gezicht op antieke…
Jan Caspar Philips
Exotisch – is vaak gebruikt wanneer iemand afwijkt van de Europese/Westerse norm, de ‘ander’. We specificeren liever met andere kenmerken.
Surinaamse vrouwen op de Koloniale…
Friedrich Carel Hisgen
Creool – kan vanwege de koloniale context kwetsen. Binnen de gemeenschap zijn de meningen verdeeld, dus blijft de term voor nu ongewijzigd.
Rokende vrouw van de Khoikhoi met…
Robert Jacob Gordon
Hottentot – is door Europeanen gebruikt om de Khoikhoi aan te duiden. ‘Hottentot’ wordt in Zuid-Afrika als een scheldwoord beschouwd.
'Isabella'
Simon Maris
N***r – is vervangen door de naam, ‘persoon van Afrikaanse herkomst’, een geografische samenstelling als ‘Afro-Surinaams’ of ‘zwart’.
Te zien in zaal 1.18
Staande Arowak
Gerrit Schouten
Indiaan – is een door Europeanen opgelegde term. Wij spreken over ‘oorspronkelijke bewoners van de Amerika’s’ of gebruiken een endoniem.
Portret van een onbekende man en…
Rafael Areñas
Dwerg – wordt als beledigend opgevat, evenals ‘lilliputter’. Wij hanteren nu ‘kleine mens’, de benaming die de groep voor zichzelf gebruikt.
Gezicht op Grissee
A. de Nelly
Inheems – staat vaak, bewust of onbewust, voor ‘primitief’. We hanteren liever een endoniem, herkomst of ‘oorspronkelijke bewoners’.
Twaalf mensen uit Amerika, Azië en…
Abraham de Bruyn
Inlander – is ouderwets vanwege de eurocentrische blik en onderverdeling op ras, daarom voorkeur voor herkomst of ‘oorspronkelijke bewoner’.
Hindostaanse contractarbeiders in…
Hendrik Doijer
Koelie – is een denigrerende term voor Aziatische mensen werkzaam in de Nederlandse koloniën. Onze voorkeur gaat uit naar ‘contractarbeider’.
Slavenhandel
Theodoor Koning
Slaaf – wordt ‘tot slaaf gemaakte …’ om de menselijkheid van degenen in deze onvrijwillige, met dwang/geweld opgelegde positie, te erkennen.
Aan de slag met meesterwerken