Persmap Vergeet me niet
Persbericht | Vergeet me niet. Portretten van Dürer tot Sofonisba
Machtige keizers, flamboyante aristocraten en welgestelde burgers. Niet eerder kwamen in Nederland zoveel Europese renaissanceportretten bijeen. Ruim honderd internationale topstukken van beroemde kunstenaars als Memling, Dürer, Holbein, Titiaan en Veronese zijn dit najaar te bewonderen in de tentoonstelling Vergeet me niet. Steeds meer mensen lieten zich in de vijftiende en zestiende eeuw vereeuwigen. Vergeet me niet gaat over ambities, verlangen en verlies. Over hoe mensen herinnerd willen worden.
Vergeet me niet is de eerste grote tentoonstelling over internationale renaissanceportretten in Nederland. Eén van de hoogtepunten van de tentoonstelling is Portret van een jonge vrouw (ca. 1470) van Petrus Christus uit de Gemäldegalerie in Berlijn. Andere portretten komen onder meer uit het Kunstmuseum in Bazel, de National Gallery in Londen, het Museo del Prado in Madrid en de National Gallery of Art in Washington.
Vergeet me niet. Portretten van Dürer tot Sofonisba is te zien van 1 oktober 2021 tot en met 16 januari 2022 in de Philipsvleugel van het Rijksmuseum.
Vergeet me niet
Met het verstrijken van de tijd de herinnering aan een persoon in stand houden, wordt al sinds de oudheid gezien als de belangrijkste functie van portretten. Wanneer in Europa rond 1500 de eerste grote bloei van het portret begint, grijpen kunstenaars en opdrachtgevers hierop terug, zowel ten noorden als ten zuiden van de Alpen. Hoewel er grote regionale verschillen zijn, is de gemeenschappelijke deler overduidelijk: de menselijke behoefte aan het herinneren. Evenals nu, wilden de geportretteerden zichzelf zo gunstig mogelijk voor het voetlicht brengen. Ieder onderdeel van de compositie werd geregisseerd; gezichtsuitdrukking, symboliek, houding, achtergrond en kleding. Waar de een schoonheid hoog in het vaandel had, vestigde de ander de aandacht op gezag. Zo onderstreept Karel V zijn macht door zich rond 1553 te laten vereeuwigen als Romeinse keizer en toont Maarten van Heemskerck in 1555 zelfbewust zijn kunnen in een zelfportret. De tentoonstelling Vergeet me niet belicht hoe de mensen wilden overkomen aan de hand van thema's als schoonheid, gezag, ambitie, liefde, familie, kennis en geloof.
Internationale topstukken
Voor de tentoonstelling komen bruiklenen van musea uit heel Europa en de Verenigde Staten bijeen. Portret van een Jonge vrouw (ca. 1470) van Petrus Christus, een hoogtepunt uit de collectie van de Gemäldegalerie en een topstuk uit de Noordelijke renaissance, reist voor het eerst sinds 1994. Het Museo Civico d’Arte Antica, Palazzo Madama in Turijn leent Antonello da Messina's Portret van een man (1476). Het grafmonument van Isabella van Bourbon (Jan Borman II en Renier van Thienen, 1475-76) uit de Onze-Lieve-Vrouwenkerk in Antwerpen wordt herenigd met de tien Pleurants uit het Rijksmuseum (bruikleen gemeente Amsterdam). Van Albrecht Dürer komt Portret van een jonge vrouw met los haar in gebed (1497) uit het Städel Museum in Frankfurt. Het Kunstmuseum in Bazel geeft verschillende werken in bruikleen, waaronder Portretten van Jakob Meyer zum Hasen en zijn vrouw Dorothea Kannengiesser van Hans Holbein II (1516). Uit de National Gallery of Art in Washington komt Jan Gossarts Portret van Jan Jacobsz Snoeck (ca. 1530). Het Muzeum-Zamek w Łańcucie in Łańcut leent een zelfportret van de Italiaanse kunstenares Sofonisba Anguissola (ca. 1556).
Twee vroegste individuele portretten van Afrikaanse mannen samen in Vergeet me niet
Uit de meer dan 100 portretten die getoond worden in Vergeet me niet, zijn twee individuele portretten opgenomen van Afrikaanse mannen. Dit is bijzonder aangezien er zijn er slechts handvol portretten uit de renaissance overgeleverd. Het gaat om de vroegst bekende tekening, Portret van de Afrikaanse man (1508) van Albrecht Dürer uit de collectie van het Albertina in Wenen en het vroegst bekende schilderij, Portret van een Afrikaanse man, vermoedelijk Christophle Le More(1525), van Jan Janszn Mostaert uit de collectie van het Rijksmuseum.
Restauratie vroegst bekende Hollandse schuttersstuk
Samenstellers
Vergeet me niet is samengesteld door Rijksmuseumconservatoren Matthias Ubl, Sara van Dijk en Friso Lammertse. Dr. Matthias Ubl is conservator Vroege Nederlandse, Italiaanse en Duitse schilderkunst. In 2018 won hij de Karel van Manderprijs, de belangrijkste kunsthistorische prijs van Nederland voor zijn publicatie Der Braunschweiger Monogrammist: Wegbereiter der niederländischen Genremalerei vor Bruegel. Dr. Sara van Dijk is junior conservator Textiel bij het Rijksmuseum. Eerder was zij universitair docent kunstnijverheid aan Universiteit Leiden, waar ze ook promoveerde op het proefschrift Beauty adorns virtue. Dress in Portraits of Women by Leonardo da Vinci. Friso Lammertse is sinds 2020 conservator 17de-eeuwse kunst bij het Rijksmuseum. Eerder was hij conservator oude schilder- en beeldhouwkunst bij het Boijmans van Beuningen.
Vormgeving
De vormgeving van de tentoonstelling is in handen van de Franse architect Jean Michel Wilmotte. Irma Boom verzorgt het grafisch ontwerp.
Sponsoren en begunstigers
De tentoonstelling is mede mogelijk gemaakt door Ammodo, de Rijksmuseum International Circle, het Maria Adriana Aalders Fonds/ Rijksmuseum Fonds, en de rijksoverheid: de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed heeft namens de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap een indemniteitsgarantie toegekend.
Catalogus
Bij de tentoonstelling verschijnt een rijk geïllustreerde catalogus ontworpen door Irma Boom in het Nederlands en in het Engels. Beschikbaar vanaf 1 oktober.
Auteurs: Sara van Dijk, Friso Lammertse, Ilona van Tuinen, Matthias Ubl
ISBN 978-94-6208-649-4
Paperback, 23 x 29 cm, 264 pagina’s
In samenwerking met nai010
Vergeet-me-niet Podcast
In de Vergeet-me-niet Podcast gaan conservatoren Friso Lammertse en Matthias Ubl in gesprek met presentator en journalist Janine Abbring over de opkomst van het renaissanceportret.
Vanaf 1 oktober zijn vier afleveringen te beluisteren via rijksmuseum.nl/stories en in de bekende podcast apps.
Audiotour met Ellen Deckwitz en Simone Weimans
Dichteres, schrijfster en columniste Ellen Deckwitz en presentatrice en nieuwslezeres Simone Weimans nemen je 500 jaar terug in de tijd, de tijd waarin de portretkunst voor het eerst een grote bloei doormaakte. Simone Weimans vertelt de persoonlijke verhalen aan de hand van de portretten. Ellen Deckwitz reflecteert op het herinneren als belangrijkste functie van het portret, op ambitie en gezag, én op de dunne scheidslijn tussen het ideaalbeeld en de schoonheid.
De audiotour is vanaf 1 oktober gratis te beluisteren in de Rijksmuseum app. Ook is de audiotour te huur bij de multimediabalie voor € 5 per device.
Workshop Schilder een portret
In 2,5 uur leer je alles over het schilderen van een portret, over de houding, gezichtsuitdrukking, achtergrond, het werken met licht en donker en de symboliek. Na afloop kun je het portret mee naar huis nemen. De workshop is voor volwassenen vanaf zestien jaar. Vanaf 1 oktober elke zondag tussen 10.30 en 13 uur. € 25 p.p (incl. museumbezoek).
Familiespel Wie ben ik?
Voor families en kinderen is er het gratis familiespel Wie ben ik? Dit spel is een speurtocht door de tentoonstelling Vergeet me niet waarbij iedereen aan de hand van hints zoekt naar het juiste portret. Wie heeft de minste hints nodig? Vanaf 1 oktober gratis verkrijgbaar bij de informatiebalie.
Rondleidingen en openstellingen
• Er zijn tijdens de tentoonstelling ook rondleidingen over de tentoonstelling te boeken. Elke zaterdag en zondag tussen 11-12 uur en dagelijks in de kerstvakantie is er een instaprondleiding. € 5 p.p. Ook kan er een privérondleiding geboekt worden.
• Op 6 oktober, 3 november, 1 december en 5 januari zijn er rondleidingen voor blinde en slechtziende bezoekers. Gratis (excl. toegang museum), maximaal 8 personen incl. begeleider. Reserveren via de website.
• Op 16 oktober, 20 november, 18 december en 15 januari zijn er rondleidingen in Nederlandse Gebarentaal. Gratis (excl. toegang museum), maximaal 10 personen per rondleiding. Reserveren via de website.
• Op 11 december is er een prikkelarme avondopenstelling voor de tentoonstelling Vergeet me niet. Meer informatie en reserveren op de website.
Vrienden
Op woensdag 29 september en vrijdagavond 1 oktober kunnen Vrienden als eersten de tentoonstelling Vergeet me niet bezichtigen. Ook zijn er speciale Vriendenrondleidingen en avondopenstellingen voor Vrienden. Bekijk de webpagina voor meer informatie.
