Model van een duikboot, Antoine Lipkens, Olke Uhlenbeck, 1835 - 1840

Model van een duikboot, Antoine Lipkens, Olke Uhlenbeck, 1835 - 1840

koper, messing, ijzer, lood, glas, leer, touw en hout, h 52cm Catalogus entry

In de 19de eeuw werd druk geëxperimenteerd met het onder water varen. Lipkens spande zich in voor de ontwikkeling van een Nederlandse duikboot. Op basis van uitgebreide studie, en proeven door Uhlenbeck, werd dit model gebouwd. Hierin zijn verbeteringen verwerkt, zoals een centrifugaalpomp voor de voortstuwing. Door geldgebrek bleef het echter bij een model. Pas zeventig jaar later kreeg Nederland een eerste operationele duikboot.

Beeld downloaden

Verzamelingen met dit werk

Maak zelf creaties van dit werk

Maak een afdruk van jouw favoriete detail

Download dit werk om zelf iets mee te creëren

Bestel een kant en klare poster van dit werk

Catalogus entry

Identificatie

Titel(s)

Model van een duikboot

Objecttype

Objectnummer

NG-MC-1156

Omschrijving

Koperen model van een duikboot op een houten standaard, met een apart houten doosje met gereedschap. Druppelvormige romp met platte rand eromheen, waarop een zeereling. De bovenkoepel heeft een aantal lichten, een cockpit en een waterdicht mangat; binnen is een compartiment voor de mechanieken en de bestuurders; dit compartiment kan eruit getild worden, zodat de duiktank eronder zichtbaar wordt. De voortstuwing geschiedt met de hand: met een zwengel, raderwerk en een vliegwiel aan weerszijden worden centrifugaalpompen aangedreven, die het water door straalpijpen naar achteren stuwen. De duiktank wordt door middel van een groot ventiel in het midden gevuld, terwijl de lucht door twee ventielen naar het boven-compartiment gevoerd wordt; zij doen tegelijkertijd dienst als overloop. In de duiktank liggen vier losse drijftanks en voorin loden ballast. De duiktank wordt geleegd met twee pompen, die met dezelfde zwengels als voor de voortstuwing worden aangedreven; door de lucht uit het bovencompartiment terug te pompen wordt het water door dezelfde opening naar buiten gewerkt als waardoor het werd toegelaten. De kiel, die verzwaard is met loden ballast, kan afgestoten worden: het vaartuig drijft dan naar de oppervlakte en de kiel wordt door middel van twee lieren weer opgehesen. Groot rechthoekig roer, dat van binnenuit met een horizontaal stuurwiel wordt bediend. De onafhankelijk aangedreven centrifugaalpompen bieden een extra besturingsmogelijkheid. Verticale besturing gebeurt door het verschuiven van verrijdbare gewichten binnenin, die langs de kant met wielen op rails lopen en door middel van lieren en touwen worden bewogen. Een klein kompas is aangebracht voor de navigatie. Een vierarmige dreg is onder aan de boeg gehangen. Schaal 1:10.

Vervaardiging

Vervaardiger

ontwerper: Antoine Lipkens
ontwerper: Olke Uhlenbeck
modelmaker: anoniem

Plaats vervaardiging

ontwerper: Voorburg
ontwerper: Nederland
modelmaker: Nederland

Datering

1835 - 1840

Materiaal en Techniek

Fysieke kenmerken

koper, messing, ijzer, lood, glas, leer, touw en hout

Materiaal

Afmetingen

hoogte 52 cm (open) × hoogte 39,4 cm (gesloten, op standaard) × lengte 80,7 cm × breedte 28,3 cm

Toelichting

Een paar aspecten van deze duikboot blijft onduidelijk. Er is geen voorziening voor luchtverversing, die waarschijnlijk met flessen perslucht voorzien werd. De koker met bedieningshendels die van het dak naar beneden hangt, heeft waarschijnlijk iets te maken met het 'verschrikkelijke wapen' dat Lipkens samen met de duikboot ontwikkelde en waarvan hij het geheim meenam in zijn graf. In de inventaris wordt melding gemaakt van een zeiltuig, dat niet is gevonden. Anton Lipkens en zijn vriend Olke Uhlenbeck ontwikkelden deze duikboot voor vier bemanningsleden en een commandant tussen 1836 en 1839. Het ontwerp werd niet door de Marine geaccepteerd en nooit op ware grootte gebouwd en uitgeprobeerd. Lipkens nam het model in 1842 mee naar de Koninklijke Academie van Ingenieurs in Delft; in 1863 werd het aan de Marinemodellenkamer overgedragen. Voortstuwing door centrifugaalpompen werd voor het eerst door Ruthven in Engeland in 1839 gepatenteerd; op zijn laatst in datzelfde jaar had Lipkens het in het model verwerkt. Het systeem van verticale besturing met verrijdbare gewichten wordt toegeschreven aan Willem Bauer met zijn Brandtaucher uit 1850, maar dit model toont aan dat het al zeker tien jaar eerder is uitgevonden, waarschijnlijk door Lipkens.

Onderwerp

Wat

Verwerving en rechten

Verwerving

overdracht van beheer 1883

Copyright

Publiek domein

Herkomst

...; transferred from the collection of Anton Lipkens (1782-1847), Warmond, to the Koninklijke Academie van Ingenieurs (Royal Academy of Engineers), Delft, 1842;{A.A. Lemmers, ‘De duikboot van Anton Lipkens en Olke Uhlenbeck’, _Erfgoed van industrie en techniek_ 1 (1992), no. 1, pp. 8-23, p. 15.} transferred to the Ministerie van Marine (Department of the Navy), The Hague, 1863;{Ibid.} transferred to the museum, 1883

Bibliografie en afkortingenlijst voor de herkomst (pdf)

Documentatie

Modellen vertellen : bijzondere verhalen uit de Marinemodellenkamer van het Rijksmuseum, p. 186-189 met afb.
Scheepshistorie : het schaalmodel als reconstructie, (2010) nr. 10, p. 12-13 met afb.
Schiffahrt und Kunst aus den Niederlanden, J.P. Sigmond, p. 20
Techniek in schoonheid : de marinemodellenkamer van het Rijksmuseum te Amsterdam, p. 48-51 met afb.
Museumschatten, p. 25- 28, afb.
Model shipwright, (1992) dec. nr. 82
Histoire de la marine, Georges G. Toudouze, Charles Dollfus, Ch. de la Roncière, Rondeleux, Joannès Tramond, p. 320
De duikboot van Anton Lipkens en Olke Uhlenbeck, Alan Lemmers
Het graf van Antonie Lipkens bij de Oude Toren, Ineke Jansen-Jonker, Wim Slingerland
Harm Stevens, 'Zee op zakformaat', Rijksmuseum Kunstkrant 25 (1999) mei-juni nr. 3, p.10-13.
A.J. Hoving, 'De Marinemodellenkamer (4): Lipkens' Duikboot', De modelbouwer (1992) sept./okt. nr.8, p. 507-508.
A. Korthals Altes, 'De roemruchte daden van Lord Donderton (2) : Desgevorderd vergaan met de bevelhebber', NRC Handelsblad (1976) dinsdag 5 oktober, p. 10.
James B. Sweeney, A Pictorial History of Oceanographgic Submersibles, New York 1970.
Maurice Delpeuch, La navigation sous-marine à travers les siècles, Paris, no date (1902).
Object van de maand (2), Jeroen van der Vliet, Historiek, 14 februari 2012 - http://historiek.net/overige/5875-kopje-onder-met-de-duikboot-van-lipkens-2-

Duurzaam webadres

Als u naar dit object wilt verwijzen gebruik dan de duurzame URL: http://hdl.handle.net/10934/RM0001.COLLECT.244969

Vragen?

Ziet u een fout? Of heeft u extra informatie over dit object? Laat het ons weten!