Timpaan van de abdij van Egmond, anoniem, in of na 1121 - in of voor 1130

Titel(s)

Timpaan van de abdij van Egmond

Objecttype

• reliëf
• timpaan

Objectnummer

BK-NM-1914

Opschriften / Merken

• inscriptie, links en rechts van Petrus' hoofd: ‘AΓΥωC / ΠHTPVC’ (Sint Pieter)
• inscriptie, in de booglijst: ‘IANITOR O CELI TIBI P[RO]NV[M] MENTE FIDELI + INTROMIT[T]E GREGEM SV[PER]V[M] PLACANS SIBI REGEM’ (O, Deurwachter des Hemels, doe deze met gelovig hart voor U knielende Schare binnenkomen en verzoen met haar den Koning der Hemelingen)
• inscriptie, op de plint: ‘HIC THID[E]RIC ORAT – OPUS H[O]C PET[R]ONILLA DEC[O]RAT’ (Hier bidt Dirk - dit werk is door Petronilla versierd)

Omschrijving

Met behoud van een platte, boogvormige lijst en een plint zijn ten halven lijve uitgespaard: in het midden Petrus met nimbus, houdend in de linkerhand een kromstaf en in de rechter een sleutel met dubbele baard; rechts, naar het midden gewend, PetronelIa in profiel, doch met het gelaat naar de beschouwer en in vererende houding; links op dezelfde wijze, maar met het hoofd driekwart naar de beschouwer, Dirk VI. Petrus draagt over een kazuifel met geschubd motief waarschijnlijk het pallium; van de albe zijn slechts de mouwen zichtbaar. Het pallium is bij de hals met ovalen en vierkanten (émaux en stenen) versierd en op de borststrook met kruisen. Petronella, waarschijnlijk in weduwendracht, draagt een mantel, die met een knoop bij de hals sluit en een soort kap of hoofddoek, waarvan de einden omlaag schijnen te hangen. De jeugdige, nog baardeloze Dirk draagt een nauwsluitend jak met om het middel een riem (?). Rechts en links van het hoofd van Petrus staat onder elkaar geplaatst in het Grieks 'Heilige Petrus'. In de booglijst in Leoninische verzen (gedeeltelijk verkort): IANITOR O CELI TIBI P(RO)NV(M) MENTE FIDELI + INTROMIT(T)E GREGEM SV(PER)V(M) PLACANS SIBI REGEM (O, Deurwachter des Hemels, doe deze met gelovig hart voor U knielende Schare binnenkomen en verzoen met haar den Koning der Hemelingen); op de plint: HIC THID(E)RIC ORAT - OPUS H(O)C PET(R)ONILLA DEC(O)RAT (Hier bidt Dirk - dit werk is door Petronella versierd; vertalingen naar Van Wijn). Links en rechts aan beide uiteinden van het reliëf, oorspronkelijk een deksel van een sarcofaag, een hoekstuk ter bevestiging in de muur. Op de keerzijde langs basis en daaraan aansluitende hoekstukken, evenals in het bovendeel van de rondboog, twee parallel lopende rechte groeven, alsmede drie metalen doken met aan elk ervan een oog voor het houden van een ring.

Vervaardiger

• beeldhouwer: anoniem

Plaats vervaardiging

Graafschap Holland

Datering

in of na 1121 - in of voor 1130

Fysieke kenmerken

bontzandsteen en lood

Materiaal

• geheel: zandsteen
• doken: metaal
• pupillen Petrus: lood

Techniek

beeldhouwen

Afmetingen

hoogte 88 cm × breedte 175 cm (210 cm incl. hoekstukken) × diepte 12,5 cm

Wat

• the apostle Peter, first bishop of Rome; possible attributes: book, cock, (upturned) cross, (triple) crozier, fish, key, scroll, ship, tiara

Wie

• Dirk VI (graaf van Holland)
• Petronella van Lotharingen

Verwerving

onbekend 1842

Copyright

Publiek domein

Herkomst

Gerelateerd

• Timpaan van Egmond: boogtrommel met Petrus, graaf Dirk VI van Holland en zijn moeder gravin Petronella, ca. 1120
• Timpaan van Egmond: boogtrommel met Petrus, graaf Dirk VI van Holland en zijn moeder gravin Petronella, ca. 1120
• De beeldhouwer toont het timpaan van Egmond aan gravin Petronella, ca. 1120
• Timpaan van Egmond: boogtrommel met Petrus, graaf Dirk VI van Holland en zijn moeder gravin Petronella, ca. 1120
• Abdij van Egmond, 13e eeuw
• Reliëf op het timpaan van Egmond met heilige Petrus en graaf Dirk VI van Holland en gravin Petronella
• Timpaan van Egmond: boogtrommel met Petrus, graaf Dirk VI van Holland en zijn moeder gravin Petronella, ca. 1120

• 1100-1600, Reinier J. Baarsen, Frits Scholten, p. 36-37, cat.nr. 1
• 1100 - 1600, Reinier J. Baarsen, Frits Scholten, p. 36-37, cat.nr. 1
• De geschiedenis van Nederland in 100 voorwerpen, Gijs van der Ham, p. 25 - 29, afb., cat.nr. 2
• De historische sensatie : het Rijksmuseum geschiedenisboek, p. 14-17
• Verzamelen van middeleeuwse kunst in Nederland 1830-1903, p. 115, cat.nr. 38
• Nederlandse kunst in het Rijksmuseum 1400-1600, Reinier J. Baarsen, Jan Piet Filedt Kok, Ger Luijten, Hendrik Willem van Os, Frits Scholten
• Netherlandish art in the Rijksmuseum 1400-1600, Jan Piet Filedt Kok, Ger Luijten, Hendrik Willem van Os, Frits Scholten, p. 11-15
• Graven van Holland : portretten in woord en beeld (880-1580), Dick E.H. de Boer, E.H.P. Cordfunke, p. 42
• Gebeeldhouwde portretten, Frits Scholten, p. 8, cat.nr. 1
• Egmond tussen kerk en wereld, J.P. Gumbert, G.N.M. Vis, p. 139-161
• Gravinnen van Holland : huwelijkse en huwelijkspolitiek van de graven uit het Hollandse Huis, E.H.P. Cordfunke, p. 59
• Beeldhouwkunst in het Rijksmuseum [Amsterdam], Jaap Leeuwenberg, cat.nr. 1
• De abdij van Egmond van de aanvang tot 1573, J. Hof, F.W.N. Hugenholtz, p. 309-310, 332-333
• Vroeg-middeleeuwse zandstenen sarcophagen in Friesland en elders in Nederland, J.P. Bakker, Johan Huizinga, P. Kruizinga, H. Martin, p. 44, 54, afb. 10
• Kunstgeschiedenis der Nederlanden van de middeleeuwen tot onze tijd, Frans Baudouin, N. Beets, A. van der Boom, Jozef Duverger, Hendrik Enno van Gelder, p. 125-126
• Middeleeuwsche beeldhouwkunst in de Noordelijke Nederlanden, Désiré Paul Raymond Arthur Bouvy, p. 2, afb. 1
• Kunstgeschiedenis der Nederlanden van de Middeleeuwen tot onzen tijd, N. Beets, A. van der Boom, Karel Gerard Boon, Gerard Brom, Hendrik Enno van Gelder, p. 111-112
• Kunstgeschiedenis der Nederlanden samenvattende kunstgeschiedenis van Nederland en Vlaanderen van begin tot heden, N. Beets, Gerard Brom, Alexander Willem Byvanck, Hendrik Enno van Gelder, Jan Gerrit van Gelder, p. 70, afb. 1
• Catalogus der tentoonstelling "De abdij van Egmond" in het Gemeentemuseum 's-Gravenhage, 3 tot 30 september 1934, A.A. Beekman, p. 20-21
• La sculpture mosane du XIIe au XVIe siècle : contribution à l'étude de l'art dans la région de la Meuse moyenne, Marguerite Devigne, p. 22
• Die romanische Steinplastik in den nördlichen Niederlanden, Raphael Ligtenberg, p. 7-22, pl. I
• Die romanische Steinplastik des Niederrheins, Johannes Klein, p. 60-61, pl. XVIII
• Catalogus van de beeldhouwwerken in het Nederlandsch Museum voor geschiedenis en kunst te Amsterdam [1915], p. 2-3, afb. 3, cat.nr. 3
• Catalogus van de beeldhouwwerken in het Nederlandsch Museum voor geschiedenis en kunst te Amsterdam [1904], p. 2-3, cat.nr. 3
• La sculpture hollandaise au Musée National d'Amsterdam, p. 2-3, pl. I
• Huiszittend leeven : bevattende eenige mengelstoffen over onderwerpen betreklijk tot de letter-, historie- en oudheidkunde van Nederland, Henrik van Wyn, dl. 1, p. 442-464, 534-546, afb. tegenover p. 653
• Schatkamer der Nederlandsse oudheden; of woordenboek, behelsende Nederlands steden en dorpen, kasteelen, sloten en heeren huysen, oude volkeren, rievieren, vermaarde luyden in staat en oorlogh, oudheden, gewoontens en lands wysen, p. 76
• De tympan Egmond
• Het tympaan van Egmond : stenen getuigenis van een Hollandse machtsaanspraak, H.G.C.M. Klomp
• De oudste beeldhouwwerken in Noord-Nederland, P. Haverkorn van Rijsewijk
• E. den Hartog, De Griekse inscriptie op het timpaan van de abdijkerk te Egmond, Holland historisch tijdschrift, 55ste jaargang/2 (2023)
• E. den Hartog, De oudste kerken van Holland. Van kerstening tot 1300, Utrecht 2002, p. 102.
• D.J. van Lennep, Verhandeling en Hollandsche Duinzang, Zwolle, 1966, p. 61.
• H. Püttmann, "Das Tympanonreliëf von St. Cäcilien in Köln", Wallraf-Richartz-Jahrbuch XVII (1955), p. 54, 55, 60, afb. 52.
• R. van Luttervelt, "Het voormalige Sint Adalbertsklooster te Egmond", Oudheidkundig Jaarboek XI (1942), p. 48.
• P. Glazema, "Het tympaan te Velzen", Het Gildeboek XXIII (1940), p. 44-48, afb. 5.
• W. van Heteren, "Kloostergebouwen in de Middeleeuwen", Jaarboekje van Alberdink Thijm 43 (1894), p. 229, 247.
• J. Klein, 'Die romanische Steinplatik des Niederrheins', Studien zur deutschen Kunstgeschichte 184, p. 60, pl. XVIII.
• Verslag P.G. Heinsbroek (documentatiemap beeldhouwkunst)