AK-NM-6588 Twee opengewerkte ballen
• Famille verte porselein
• Onderdeel van Royers studieverzameling
• Gepubliceerd: Jörg 1997, nr. 195
Deze opengewerkte ballen zijn in de eerste plaats siervoorwerpen. In principe kunnen ze gebruikt worden voor lekker ruikende gedroogde planten [Yeung 2023]. Geur was belangrijk in China. Stoffen zakjes, eveneens met welriekende plantextracten, waren voor de well-to-do onderdeel van hun garderobe. Wierookbranders zorgen voor een aangename geur in huis. Metalen opengewerkte bollen zijn minder bekend, maar zijn in ieder geval vanaf de Tang-periode vervaardigd. Ze gaan terug op voorbeelden uit het Midden-Oosten. De opengewerkte porseleinen ballen zijn verwant, maar waarschijnlijk weinig gebruikt in China. In Europese collecties zijn ze zeker niet zeldzaam, maar in Chinese collecties komen ze nauwelijks voor [Yeung 2023 en Van Campen 2000, pp. 129-130]. De functie zal wel duidelijk geweest zijn in Europa – ook daar was geur belangrijk en waren pomanders bekend, ook met en bolle vorm. Maar porselein is niet het meest praktische materiaal om het ook tot een bruikbaar voorwerp te maken.
Zoals bekend is Royers porselein pas in 1876 voor het eerst stuk voor stuk beschreven [Van Campen 2021, pp. 67-69]. Toen de collectie in 1814 werd overgedragen aan Koning Willem I werden wel de voorwerpen in Royers studiecollectie afzonderlijk beschreven, maar het porselein werd als groep vermeld. Uitzonderingen waren het blanc de Chine en Yixing, én enkele stukken die blijkbaar zo uitzonderlijk werden geacht dat ze eveneens niet bij het porselein, maar bij de studiecollectie werden ondergebracht. Dat gold ook voor deze ballen: ‘Twee doorgeslagen ballen, in ’t gemeen genaamd wierookballen’, staat er in de inventaris van 1816. Wierook is niet waarschijnlijk, want de as zou naar beneden dwarrelen, maar als geurbal waren de stukken goed herkend.
Bronnen:
Christiaan J.A. Jörg, Chinese ceramics in the collection of the Rijksmuseum, Amsterdam: the Ming and Qing dynasties, Londen, 1997.
Jan van Campen, Vervolg op: De Haagse jurist Jean Theodore Royer (1737-1807) en zijn verzameling Chinese voorwerpen, Amsterdam, 2000.
Jan van Campen, Collecting China: Jean Theodore Royer (1737-1807), collections and Chinese studies, Hilversum, 2021.
Cynthia Sin Ting Yeung, Pierced Porcelain Fragrance Ball with Silk Tassel [ongepubliceerde paper], n.pl., 2023.
